dhammārāmoti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto dhammārāmattheraṃ ārabbha kathesi.
satthārā kira “ito me catumāsaccayena parinibbānaṃ bhavissatī”ti ārocite anekasahassā bhikkhū satthāraṃ parivāretvā vicariṃsu. tattha puthujjanā bhikkhū assūni sandhāretuṃ nāsakkhiṃsu, khīṇāsavānaṃ dhammasaṃvego uppajji. sabbepi “kiṃ nu kho karissāmā”ti vaggabandhanena vicaranti. eko pana dhammārāmo nāma bhikkhu bhikkhūnaṃ santikaṃ na upasaṅkamati. bhikkhūhi “kiṃ, āvuso”ti vuccamāno paṭivacanampi adatvā “satthā kira catumāsaccayena parinibbāyissati, ahañcamhi avītarāgo, satthari dharamāneyeva vāyamitvā arahattaṃ pāpuṇissāmī”ti ekakova viharanto satthārā desitaṃ dhammaṃ āvajjeti cinteti anussarati. bhikkhū tathāgatassa ārocesuṃ — “bhante, dhammārāmassa tumhesu sinehamattampi natthi, ‘satthā kira parinibbāyissati, kiṃ nu kho karissāmā’ti amhehi saddhiṃ sammantanamattampi na karotī”ti. satthā taṃ pakkosāpetvā “saccaṃ kira tvaṃ evaṃ karosī”ti pucchi. “saccaṃ, bhante”ti. “kiṃ kāraṇā”ti? tumhe kira catumāsaccayena parinibbāyissatha, ahañcamhi avītarāgo, tumhesu dharantesuyeva vāyamitvā arahattaṃ pāpuṇissāmīti tumhehi desitaṃ dhammaṃ āvajjāmi cintemi anussarāmīti.
satthā “sādhu sādhū”ti tassa sādhukāraṃ datvā, “bhikkhave, aññenāpi mayi sinehavantena bhikkhunā nāma dhammārāmasadiseneva bhavitabbaṃ. na hi mayhaṃ mālāgandhādīhi pūjaṃ karontā mama pūjaṃ karonti nāma, dhammānudhammaṃ paṭipajjantāyeva pana maṃ pūjenti nāmā”ti vatvā imaṃ gāthamāha —
364.
“dhammārāmo dhammarato, dhammaṃ anuvicintayaṃ.
dhammaṃ anussaraṃ bhikkhu, saddhammā na parihāyatī”ti.
tattha nivāsanaṭṭhena samathavipassanādhammo ārāmo assāti dhammārāmo. tasmiṃyeva dhamme ratoti dhammarato. tasseva dhammassa punappunaṃ vicintanatāya dhammaṃ anuvicintayaṃ, taṃ dhammaṃ āvajjento manasikarontoti attho. anussaranti tameva dhammaṃ anussaranto. saddhammāti evarūpo bhikkhu sattatiṃsabhedā bodhipakkhiyadhammā navavidhalokuttaradhammā ca na parihāyatīti attho.
desanāvasāne so bhikkhu arahatte patiṭṭhahi, sampattānampi sātthikā dhammadesanā ahosīti.
dhammārāmattheravatthu catutthaṃ.